Yapay böbrek, hasta insan böbreğinin görevini üstlenmesi için geliştirilmiş bir aygıttır. Sürekli olarak beden sıvılarının bileşimini düzenleyen normal böbrek, büyüklüğüne göre (bir yumruktan küçük), son derece verimli çalışan bir organdir. Kanın kimyasal dengesini korur; bedenden atılacak maddeleri sidiğe taşır. Hiç bir yapay aygıt, gerçek böbreğin etkinliğine ulaşamaz. Hasta böbrekler, genellikle, uygun bir rejimle işlevlerini sürdürebilirler; ama aşırı bozukluk ve tam yetmezlik halinde, hasta için kaçınılmaz olan erken ölümden onu yapay böbrek korur. Günümüzde böbrek nakli yaygınlaşmıştır; ama uygun bir verici bulununcaya kadar, hasta yapay böbrekle yaşatılır. Bu aygıt, genellikle, hastanelerin böbrek servislerinde ve bazen uygun bir eğitimden sonra, hastalar tarafından evlerinde kullanılır.Dializ:
Yapay böbrek, beden sıvılarının bileşimini korumak için dializ (beden dışı kan temizleme) işleminden yararlanır. Bu, kandaki kimyasal maddelerin yarı geçirgen zarlar yardımıyla ayrılması demektir. Yarı geçirgen zarların üzerinde bulunan küçük deliklerden yalın tuzlar, glikoz ve zararlı maddeler öbür yana geçebilir; ama kan hücreleri, plazma proteinleri ve birçok enzim ile hormonlar geçemez. Hastanın kanı, temizlenmek için bir dializ ünitesi'nâen geçirilir. Söz konusu yarı geçirgen zar burada, kan ile dializ sıvısı denilen çözelti arasında yeralır. Dializ sıvısı, çok hassas ölçümlerle belirlenmiş derişiklikte glikoz ile normal kanda bulunan tuzları içerir. Dializ işlemi boyunca, kandaki tuzların derişikliği dializ sı-vısındakilere eşit oluncaya kadar, moleküller zarın bir yanından öteki yanına geçer. Bu sırada dializ sıvısı sürekli olarak pompalanır. Böylece hastanın kanı
temizlenir ve normal kimyasal dengesine kavuşur. Dializ sıvısı kanın akış yönünün tersi yönde pompalandığı zaman, kandaki yabancı maddeler daha iyi temizlenmektedir. En büyük derişiklik farkları, kanın aygıttan çıktığı, yani yabancı madde derişikliğinin en düşük olduğu yerde görülür. Yapay böbreğin etkinliği, genellikle selofan ya da kuprofandan yapılan zarın geçirgenliğine bağlıdır.
İdeal bir zarın su ile organik ve iyonik maddeler için yüksek geçirgenlikte olması, kan plazmasındaki proteinleri tutması ve orta derecedeki basınçlara dayanacak kadar güçlü olması gerekir. Ayrıca, kan ve beden sıvıları için zehirli olmamalıdır. Selofan ve kuprofan zarlarda, bu niteliklerin tümü birden bulunmaz; ama ucuzdurlar ve etkinliklerini artırmak için aygıtlarda geniş yüzeyli zarlar kullanılır. Yapay böbreklerde dializ ünitesi, dializ sıvısı ile kan arasında yüzey temasının en çok olmasını sağlayacak biçimde yapılır. Bu amaçla kan, zarın yüzeyine çok ince bir tabaka halinde yayılır. Dializ sıvısı iyice karıştırılır ve kimyasal dengesi sürekli olarak izlenir. Sonunda, aygıtın içindeki kan, hastanın bedenine geri döner; böylece aygıtın ayarlanması için gereken kan miktarının az olması sağlanır. Bu, özellikle, yapay böbreğin evde kullanıldığı durumlarda önemlidir. Dializ zarlarının kullanıldıktan sonra atılacak ambalajlar halinde satılması, hem kullanmayı
çabuklaştırması, hem de enfeksiyon tehlikesini azaltması yönünden yararlıdır.
Evde dializ:
Hastaların evde yapay böbrek kullanabilmeleri için, onlara hastanede arterio-venöz şönt takılması gerekir. Bu amaçla doktor iki sonda ya da kateter'den birini bir atardamara ötekini de (çoğunlukla el ya da ayak bileğinde) bir toplardamara yerleştirip, bunları kısa bir boruyla birbirine bağlar. Böylece, el ya da ayağa gelen kan, önemli bir yan etki doğurmadan «şöntlenmiş İşlem boyunca dializ sıvısının sıcaklığı, derişikliği ve akışı sürekli olarak izlenir Ayrıca dializ ünitesinin çıkışındaki basınç ile hastanın kan basınçları da denetlenir. Fotoelektrik bir dedektör, dializ sıvısına kan karışıp karışmadığını denetler. Bütün bu etmenlerin tümü uygun sınırlar içindeyse, dializ sürdü
rülür ve hasta 6 ile 12 saat aygıta bağlı kalır. Süre dolunca kateterleri bir kıskaçla kapatır; aygıttan ayırır ve aralarına plastik tüpü yerleştirir. Aygıt bir sonraki dializ işlemi için temizlenir. Bu işlem haftada iki-üç- kez tekrarlanır. İşlemin evde gereğince yapılıp yapılmadığının denetlenmesi için, hastanın belirli aralıklarla muayeneye gitmesi gerekir; ama bunun dışında aşağı yukarı normal yaşantısını sürdürebilir.
0 yorum:
Yorum Gönder